Có người may mắn khi quá trình trên diễn ra tuần tự như một đường thẳng, cũng có người phải chọn đi, chọn lại, học đi học lại nhiều lần, tốn kém nhiều thời gian và công sức mới có một nghề ổn định. Cũng có người thất bại, suốt đời không chọn được cho mình một nghề, phải sống bám vào cha mẹ hay những người thân khác trong gia đình.

Sự thành công hay thất bại của con người trên đường lập nghiệp thường phụ thuộc vào cả bốn giai đoạn lập nghiệp, nếu có ít sai sót hoặc sai sót không nghiêm trọng và sớm khắc phục thì sau này sẽ có một nghề và một cuộc sống ổn định hơn. Ngược lại, nếu có nhiều sai sót và những sai sót đó đều có cả trong bốn giai đoạn trên thì sẽ có hậu quả đáng buồn trong cả cuộc đời, có khi nó còn ảnh hưởng đến cả thế hệ sau này.

Trước kia, ở nước ta cũng như Trung Quốc, thường có tục lệ chọn nghề và định hướng nghề khi trẻ mới thôi nôi, người ta thường bày ra một số đồ chơi có màu sắc sinh động hấp dẫn tượng trưng cho một số nghề, đứa trẻ sẽ chọn ngẫu nhiên một thứ đồ chơi trong đó. Cha mẹ và người thân trong gia đình thường căn cứ vào món đồ chơi mà đứa trẻ đã chọn để phán đoán về nghề nghiệp tương lai, nếu thứ đồ chơi phù hợp với một nghề danh giá họ rất mừng, sau này đứa trẻ lớn lên thường được nhắc nhở, động viên để định hướng theo nghề đó. Thí dụ, món đồ chơi là dụng cụ học tập như bút, nghiên, sách vở thì cha mẹ sẽ hướng con vào việc học hành, thi cử, đỗ đạt, làm quan. Nếu chẳng may chọn phải thứ đồ chơi không thích hợp như trẻ trai mà chọn son phấn của con gái thì mọi người sẽ thất vọng cho đó là một điềm báo trước không lành mạnh về tương lai.

Học sinh khối 9 trường THCS Mai Đình - Sóc Sơn tham gia hội thảo nâng cao năng lực hướng nghiệp

Ảnh: Nguyệt Anh

Ngày nay, hầu hết mọi nghề trong xã hội đều thay đổi và có nhiều nghề mới xuất hiện, muốn chọn một nghề không còn đơn giản như trước đây mà cần phải tìm hiểu kỹ những yêu cầu về năng lực, tính cách, trình độ học vấn mà nghề đòi hỏi và phải đối chiếu với khả năng của mình xem có phù hợp hay không, muốn vậy trước khi chọn ta phải định hướng nghề.

Như vậy, định hướng nghề là một quá trình hoạt động tích cực, tự giác của học sinh dưới sự hướng dẫn của nhà trường, của gia đình cùng sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội để giúp học sinh tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp và chọn được ngành nghề phù hợp trong tương lai.

Học sinh khối 9 trường  THCS Tân Minh A - Sóc Sơn trong một hội thảo hướng nghiệp  - Ảnh: Nguyễn Văn Đạt

Định hướng nghề đồng nghĩa với định hướng cuộc sống tương lai, là khâu đầu tiên và quan trọng nhất trong cuộc đời lập nghiệp của mỗi con người. Tuy nhiên, không phải hiện nay mọi học sinh đều có định hướng nghề trước khi chọn nghề và cũng không phải là đã định hướng là đúng vì cuộc sống thường hay biến động và có nhiều rủi ro. Định hướng nghề đúng thường phụ thuộc vào quá trình phấn đấu, tu dưỡng của mỗi cá nhân, vào năng lực hiểu biết bản thân, hiểu biết xã hội, nắm bắt thông tin, phụ thuộc vào sự phối hợp, hỗ trợ đúng cách của gia đình, thầy cô, nhà trường,....  

Các tài liệu - cẩm nang về hướng nghiệp là cần thiết với mỗi học sinh khi chọn nghề, chọn trường

Ảnh: Nguyệt Anh

Điều quan trọng nhất để định hướng nghề đúng và để các bước tiếp theo trên đường lập nghiệp thành công là phải có tinh thần, thái độ, động cơ và phương pháp học tập đúng. Khi kiến thức vững vàng và sâu sắc sẽ là cơ sở để tạo ra những kỹ năng và kỹ xảo trong thực hành. Nếu động cơ học tập thiếu trong sáng, học để thi cử, học vì bằng cấp và học để thoát khỏi môi trường lao động chân tay thì kiến thức chỉ là lý thuyết suông trên sách vở. Hiện nay, có rất nhiều bạn học sinh có tham vọng thi vào các trường đại học danh tiếng, những ngành nghề "nóng" và danh giá trong xã hội. Đây là một lựa chọn đáng trân trọng, tuy nhiên, nếu quá mải mê chạy theo tham vọng mà thiếu sự quan tâm đến năng lực, sở trường của bản thân thì cũng rất dễ dàng dẫn đến những sai lầm đáng tiếc./.